छंद माझा वेगळा???

ऑफिसच्या टीममधल्या एका नवीन सदस्याची ओळख परेड सुरू होती. तीच प्रश्नावली सुरू होती,‘छंद कोणते, कशाची आवड आहे,’ इ. इ. त्यानिमित्ताने जुन्या सदस्यांच्या छंदांचीही उजळणी झाली. त्यात एक-दोन पुरुषांचं उत्तर होतं, ‘कुकिंग इज माय ह़ॉबी.’ पण मी अमुकच बनवतो, मला तमुकच बनवायला आवडतं अशा संदर्भासहित स्पष्टीकरणांनी मढलेली पुरुषांची वाक्य ऐकून इतरांच्या चेहेऱ्यावर उमटलेले कौतुकाचे भाव, अरे वा, हो का असे प्रशंसावाचक उद्गार या नेहमीच्या गोष्टी पार पडल्या. मग एका मुलीने सांगितलं मलाही कुकिंगची आवड आहे. ही मुलगी विवाहित होती. तिने हे सांगितल्यावर का कोण जाणे स्वयंपाकाची आवड असणाऱ्या मला तिचं वाक्य थोडं खटकलं आणि स्वतःचंच आश्चर्यही वाटलं. आता स्वयंपाकाची गोडी निर्माण झालेल्या मला स्वतःचाच रागही आला की मला असं कसं वाटू शकतंॽ असेल बाबा तिला कुकिंगची हॉबी.

‘स्वयंपाक करणं’ हा तिचा छंद आहे, ही चांगलीच गोष्ट आहे. पण एखादा दिवस ती म्हणाली,“आज मला माझा छंद काही जोपासायचा नाही बा!” तर चालेल का, असा प्रश्न मला पडला. स्वयंपाक, सूपशास्त्र ही मुळात एक कला आहे, कौशल्य आहे की छंद, यावर मोठा परिसंवाद घडू शकेल.

आजच्या घडीला एखादी मुलगी जर म्हणाली की मला नाही बाबा स्वयंपाकात फारसा इंटरेस्ट, तर काही लोक कौतुक करतील तिचं, काही समोरून बोलतील की असं कसं चालेल काही मागून बोलतील. पण हा प्रश्न मुलाच्या बाबतीत येत नाही. त्याला असं स्पष्टीकरण द्यावं लागत नाही.

मुळात गरज ही फक्त शोधाची नाही तर सगळ्याची जननी असते, यावर माझा ठाम विश्वास आहे. आता आपल्या पोटापाण्याची सोय आपणच पाहायची आहे,  हे जेव्हा कळतं तेव्हा माणूस मग ती स्त्री असो की पुरुष  स्वयंपाकाची कला म्हणा कौशल्य म्हणा शिकून घेतोच. थोडं डावं-उजवं सगळीकडेच चालतं. माझ्यामते तरी त्यात लिंगभाव आड येत नाही. याचं उत्तम उदाहरण म्हणजे खाण्याची आवड असणारा आणि वेळ पडल्यावर विराटाच्या घरी बल्लवाचार्य म्हणून राहणारा भीम. लहानपणी राघवेंद्र स्वामींच्या मठात जायचो तेव्हा तिथले स्वयंपाक रांधणारे-वाढणारे पुरुषच असायचे. तेव्हा त्याचं अप्रूप वाटायचं. आज अभिमान वाटतो. त्यामागची कारण वगैरे गोष्टी वेगळ्या. त्यांची चर्चा इथे करणं इष्ट नाही. आजकाल हॉटेल्स, मास्टरशेफ प्रतियोगिंतामध्ये वगैरे आपण या प्रांतातील पुरुषांची प्रगती पाहतोच आहोत.

पण असे पुरुष घराघरात असणं गरजेचं आहे. स्वयंपाक ही काही फक्त बायकांची मक्तेदारी नाही आणि ती नसावी.  सुधारक इथून लिंगभेद – जेंडर डिस्क्रिमिनेशनवर घाव घालायला सुरुवात करू शकतात आणि सनातनी भीमाचा वारसा पुढे चालू ठेवू शकतात. परवाच कुठेतरी मी एक वाक्य वाचलं,‘कुकिंग इज जस्ट अ स्किल नॉट अ ड्यूटी.’ जसं तुम्ही तुमच्या आयुष्यात सायकल चालवायला शिकता आणि पुढे जाऊन दुचाकी वाहने, चारचाकीसुद्धा शिकता. त्या सायकलमध्येच अडकून बसत नाही, त्यातलीच ही गत आहे. प्रत्येकाला पोटापुरतं तरी रांधता आलं पाहिजे. मग पुढे जाऊन तुम्ही तो छंद म्हणून स्वीकारा, व्यवसाय म्हणून स्वीकारा किंवा कर्तव्य म्हणून तो तुमचा प्रश्न! घरातील प्रत्येक लहान मुलाला आणि मुलीला स्वयंपाकाचे प्राथमिक धडे देणं गरजेचं आहे. जी गोष्ट आपल्याकडे सध्या होत नाही. जसं आपण मुलांना सायकल येणं गरजेचं आहे म्हणतो तसंच ही गोष्टसुद्धा गरजेची आहे, याची जाणीव व्हायला हवी. लिंगभेदावर मात करण्याचा हा कदाचित एक सहजसोपा उपाय ठरू शकतो. ज्याची सुरुवात आपण कुठलीही आंदोलनं न करता आणि भाषणं न देता करू शकतो.

©तृप्ती कुलकर्णी

छायाचित्र गुगलच्या सौजन्याने